JEOKİMYASAL ARAMA YÖNTEMLERİ

Cevher Tespitinde Jeokimyasal Arama Yöntemleri

İz elementlerin cevherleşme alanlarındaki jeokimyasal davranışlarını ve dağılımlarını saptamak, cevher yatağının tespiti için yapılacak olan jeofizik ve sondaj çalışmalarının temelini oluşturur. Cevherli kütlenin ekonomik kısmını oluşturan gösterge elementin (indicator), jeokimyasal olarak değerlendirilmesi için, iz sürücü elementler (pathfinder) ile olan istatistiksel ilişkileri doğru bir şekilde yorumlanmalıdır. İstatistiksel yaklaşımlarla saptanan eşik değer (threshold), arama çalışmaları kapsamında yapılacak olan jeofizik ve sondaj çalışmalarının temelini oluşturan, anomali haritasının çıkarılması için gerekli olan temel bir parametredir. Orientasyon çalışmaları dahilinde örnekleme deseni, boyutu, miktarı gibi parametrelerin yanında anomalinin saptanması için kullanılacak iz sürücü (pathfinder) elementin belirlenmesi kalite kontrol/kalite yeterlilik (QA/QC) protokolleri gözetilerek gerçekleştirilmelidir. Dünya standartları çerçevesinde, QA/QC protokolleri uygulanarak yapılan örneklemeler, jeokimyasal arama programının güvenilirliğini arttıracaktır.

Toprak Örneklemesi (Soil Sampling)

Örnekleme sıklığı, toprak zonlarının, analiz yöntemlerinin belirlenmesi ve örnek miktarlarının saptanması gibi öncel çalışmaların yapılmasından sonra QA/QC protokollerine göre alınacak örnekler anomali alanlarının belirlenmesi için bir temel oluşturacaktır. Aranan cevhere göre iz sürücü elementler (pathfinder) belirlenecek, alınan numuneler laboratuvar analizleriyle desteklenerek, cevherin yeryüzünde verdiği anomali saptanacak ve bu anomali rezerv tespit çalışmalarına bir taban oluşturacaktır. Kirlenmeye (contamination) neden olmayacak standart ekipmanların kullanılması ve örneklemeyi yapan uzman kişilerin uygulayacağı protokoller içerisinde bu kirlenmeyi en aza indirecek önlemlerin alması, doğru ve güvenilir bir örnekleme yapılması açısından oldukça önemlidir. Kirlenmenin (contamination) minimum olduğu örneklemeler ve analiz sonuçları doğru ve güvenilir olacaktır.

Dere Kumu Örneklemesi (Stream Sediment Sampling)

Bir maden yatağı bölgesinde toprak ve kayaç kırıntıları derelere taşınıp birikerek dere kumlarını oluştururlar. Dere sedimanları örnek alınan yerden itibaren dere yukarı çevredeki var olan malzemeyi temsil ederler. Dere kumu örneklemesinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, yönlenme etütleri (orientation study) çalışmaları sırasında, örneklenecek derenin herhangi bir madencilik ya da başka bir faaliyet sırasında kirlenmeye uğrayıp uğramadığını saptamaktır. Ayrıca farklı tane boyutlarında örnekleri analiz ederek en yüksek anomaliyi veren tane boyutunu belirlemek, iz sürücü (pathfinder) elementleri saptamak, drenaj noktalarına göre örnekleme aralıklarını ve miktarlarına doğru bir şekilde karar vermek, güvenilir bir dere kumu örneklemesi yapmanın temel şartlarıdır. Kirlenmeye (contamination) neden olmayacak standart ekipmanların kullanılması ve örneklemeyi yapan uzman kişilerin uygulayacağı kalite kontrol ve kalite güvence (QA/QC) protokolleri içerisinde bu kirlenmeyi en aza indirecek önlemlerin alması, yapılacak olan analizlerin güvenilir olmasını sağlar.

Kayaç Örneklemesi (Rock Sampling)

Kayaç örneklemesi, maden yataklarının prospeksiyonunda sık kullanılan bir yöntemdir. Toprak ve dere kumu örneklemesiyle belirlenen anomali alanlarında, yapılan kayaç örneklemesiyle yatırımcının üreteceği cevherin ortalama tenörünün saptanması hedeflenir. Özellikle metalik maden cevher yataklarında jeokimyasal olarak elementlerin yan kayaç içerisinde zenginleşmesi sonucunda oluşan dağılımın saptanması için kayaç örneklemesi yapılır. Litojeokimyasal prospeksiyon olarak da adlandırılan bu örnekleme tespit edilen anomali alanları içerisinde, çok daha dar yayılımı olan alt bölgeleri bulmaya ve sondaj noktalarının belirlenmesine yardımcı olur.